Resumen
Cuatro vocales
| གི་གུ་ | ཞབས་ཀྱུ་ | འགྲེང་བུ་ | ན་རོ་ |
| ི | ུ | ེ | ོ |
| ཨི་ | ཨུ་ | ཨེ་ | ཨོ |
| i | u | e | o |
Alfabeto
Fonética en Español
Tabla tradicional
| Col 1 | Col 2 | Col 3 | Col 4 |
|
ཀ་
|
ཁ་
|
ག་
|
ང་
|
|
ཅ་
|
ཆ་
|
ཇ་
|
ཉ་
|
|
ཏ་
|
ཐ་
|
ད་
|
ན་
|
|
པ་
|
ཕ་
|
བ་
|
མ་
|
|
ཙ་
|
ཚ་
|
ཛ་
|
ཝ་
|
|
ཞ་
|
ཟ་
|
འ་
|
ཡ་
|
|
ར་
|
ལ་
|
ཤ་
|
ས་
|
|
ཧ་
|
ཨ་
|
|
|
Tabla separada por puntos y características de articulación
| labiales | alveolares | postalveolares | velares/glotales | |
| no aspiradas |
p
པA
|
t
ཏA
|
k
ཀA
|
|
| aspiradas |
ph
ཕA
བB
|
th
ཐA
དB
|
kh
ཁA
གB
|
|
| fricativas |
s
སA
ཟB
|
sh
ཤA
ཞB
|
h
ཧA
|
|
| no aspiradas fricativas |
ts
ཙA
|
c
ཅA
|
||
| aspiradas fricativas |
tsh
ཚA
ཛB
|
ch
ཆA
ཇB
|
||
| nasales |
m
མB
|
n
ནB
|
ñ
ཉB
|
ng
ངB
|
| líquidas |
l
ལB
|
r
རB
|
||
| aproximantes |
y
ཡB
|
w
ཝB
|
Superíndices, Subíndices, Prefijos, Sufijos y Posufijos
|
Nombre
|
Partículas
|
|
མགོ་ཅན་གསུམ་
Tres superíndices
|
ར་ ལ་ ས་
|
|
འདོགས་ཅན་བཞི་
Cuatro subíndices
|
ཡ་ ར་ ལ་ ཝ་
|
|
སྔོན་འཇུག་ལྔ་
Cinco prefijos
|
ག་ ད་ བ་ མ་ འ་
|
|
རྗེས་འཇུག་བཅུ་
Diez sufijos
|
ག་ ང་ ད་ ན་ བ་ མ་ འ་ ར་ ལ་ ས་
|
|
ཡང་འཇུག་གཉིས་
Dos posufijos
|
ད་ ས་
|
Casos Gramaticales
|
Nombre
|
Partícula 🠚 después de sufijo
|
|
མིང་ཙམ།
I. Nominativo
|
No usa partículas. En ocasiones ནི་ es añadido para dar énfasis |
|
ལས་སུ་བྱ་བའི་སྒྲ
II. Acusativo
|
སུ་ 🠚 ས་
ཏུ་ 🠚 ག་ བ་ y posufijos ད་
དུ་ 🠚 ང་ ད་ ན་ མ་ ར་ ལ་
ར་ རུ་ 🠚 unidos a sílabas sin sufijos o después de འ་
ལ་ 🠚 en cualquier situación
|
|
བྱེད་སྒྲ
III. Agentivo
|
གིས་ 🠚 ག་ ང་
ཀྱིས་ 🠚 ད་ བ་ ས་
གྱིས་ 🠚 ན་ མ་ ར་ ལ་
འིས་ 🠚 འ་ o no sufijo
ཡིས་ 🠚 para completar versos
|
|
དགོས་ཆེད་ཀྱི་སྒྲ
IV. Beneficio
y propósito |
སུ་ 🠚 ས་
ཏུ་ 🠚 ག་ བ་ y posufijos ད་
དུ་ 🠚 ང་ ད་ ན་ མ་ ར་ ལ་
ར་ རུ་ 🠚 unidos a sílabas sin sufijos o después de འ་
ལ་ 🠚 en cualquier situación
|
|
འབྱུང་ཁུངས་དང་བོད་སྒྲ
V. Originativo
|
ནས་ ལས་ |
|
འབྲེལ་བའི་སྒྲ
VI. Conectivo
|
གི་ 🠚 ཀྱི་ གྱི་ འི་ ཡི་
གི་ 🠚 ག་ ང་
ཀྱི་ 🠚 ད་ བ་ ས་
གྱི་ 🠚 ན་ མ་ ར་ ལ་
འི་ 🠚 འ་ o no sufijo
ཡི་ 🠚 para completar versos
|
|
རྟེན་གནས་ཀྱི་སྒྲ
VII. Locativo
|
སུ་ 🠚 ས་
ཏུ་ 🠚 ག་ བ་ y posufijos ད་
དུ་ 🠚 ང་ ད་ ན་ མ་ ར་ ལ་
ར་ རུ་ 🠚 unidos a sílabas sin sufijos o después de འ་
ལ་ 🠚 en cualquier situación
|
|
བོད་སྒྲ
VIII. Vocativo
|
ཀྭ་ཡེ་ ཀྱེ་ ཀྱེ་མ་ ཝ་ཡེ་
ཨ་ཧོ་ ཨ་ལ་ལ་ ཨེ་མ་ཧོ
|
Verbos
|
I.
|
NOMINATIVO-NOMINATIVO
nominativo: ninguna / ནི་
|
|
| བུམ་པ་མི་རྟག་པ་ཡིན། El jarrón es impermanente | ||
|
II.
|
NOMINATIVO-LOCATIVO
nominativo: ninguna / ནི་
locativo: སུ་ ར་ རུ་ དུ་ ན་ ལ་ ཏུ་
|
|
| 2.1 verbos de existencia | རི་རྣམས་བོད་ལ་ཡོད། Las montañas existen en el Tíbet | |
| 2.2 verbos de vivir | ཁོང་ཡུལ་དེ་ལ་བསྡེད། Él vivió en esa área | |
| 2.3 verbos de dependencia | འབྲས་བུ་རྒྱུ་ལ་བརྟེན། Los efectos dependen de las causas | |
| 2.4 verbos de expresar actitudes | སྟོན་པ་ཐབས་ལ་མཁས། El maestro es hábil en los métodos | |
|
III.
|
NOMINATIVO-ACUSATIVO
nominativo: ninguna / ནི་
acusativo:
སུ་ ར་ རུ་ དུ་ ན་ ལ་ ཏུ་
|
|
| 3.1 verbos de movimiento | རྭ་ཟམ་པར་འགྲོ La cabra camina sobre el puente | |
| 3.2 verbos de acción nominativa | འོད་ཟེར་རང་ལ་ཐིམ Los rayos de luz se disuelven en mí | |
| 3.3 verbos retóricos | དབང་པོ་གཟུགས་ཅན་པ་ཚན་པ་ཚད་མར་མི་རུང་། Un poder sensorial físico no es adecuado como cognición válida | |
|
IV.
|
NOMINATIVO-SINTÁCTICO
nominativo: ninguna / ནི་
sintáctico:
ལས་ དང་ གིས་ གྱིས་ ཀྱིས་ འིས་ ཡིས་ _ས་
|
|
| 4.1 verbos separativos | རང་ཉིད་འཁོར་བ་ལས་ཐར། Ellos mismos están libres de la existencia cíclica | |
| 4.2 verbos de ausencia y contención | ཆོས་ཐམས་ཅད་རང་བཞིན་གྱིས་སྟོང་པའོ། Todos los fenómenos son vacuos de naturaleza propia | |
| 4.3 verbos conjuntivos | ང་རང་མི་སྡུག་པ་དང་ཕྲད Nos encontramos con lo desagradable | |
| 4.4 verbos disyuntivos | བློ་དེ་འདྲ་ཆགས་པ་དང་བྲལ། Tal mente está libre de apego | |
|
V.
|
AGENTIVO-NOMINATIVO
agentivo:
གིས་ གྱིས་ ཀྱིས་ འིས་ ཡིས་ _ས་
nominativo: ninguna / ནི་
|
|
| སངས་རྒྱས་ཀྱིས་ཆོས་བསྟན། El Buda enseñó el dharma | ||
|
VI.
|
AGENTIVO-ACUSATIVO
agentivo:
གིས་ གྱིས་ ཀྱིས་ འིས་ ཡིས་
acusativo: སུ་ ར་ རུ་ དུ་ ན་ ལ་ ཏུ་
|
|
| ཁོས་གཟུགས་ལ་བལྟས། Él miró las formas | ||
|
VII.
|
PROPÓSITO-NOMINATIVO
propósito: སུ་ ར་ རུ་ དུ་ ན་ ལ་ ཏུ་
nominativo: ninguna / ནི་
|
|
| མྱུ་གུ་ལ་ཆུ་དགོས། Los brotes necesitan agua | ||
|
VIII.
|
LOCATIVO-NOMINATIVO
locativo: སུ་ ར་ རུ་ དུ་ ན་ ལ་ ཏུ་
nominativo: ninguna / ནི་
|
|
| 8.1 verbos de posesión | དགྲ་བཅོམ་པ་ལ་ཉོན་མོངས་མེད། Los arhats no tienen aflicciones | |
| 8.2 uso atributivo | དེ་ལ་ཆོས་མངོན་རྟོགས་ཞེས་བརྗོད། Eso se llama una realización clara del dharma | |